Geçen günlerde sitemizde yer alan bir haberde Esnaf ve Sanatkârlar Odası Başkanı Ünal Özcan’ın bir komisyon kurularak Bozcaada’da tavan fiyat belirlenmesi konusunda bir önerisi olduğunu öğrendik. Bunun haberini verdiğimiz andan itibaren de sosyal medyadan onlarca yorum geldi. Bu önerinin haklı olduğunu savunan kadar, bunun saçma olduğunu dile getirenler de oldukça fazlaydı. Bazı yorumlarsa temelsizdi.

Bozcaada’daki turizmin beraberinde getirdiği birçok olumsuzluk ya ufaktan yaşanmaya başladı ya da önümüzdeki yıllarda bunu yoğun bir şekilde hissedeceğiz: Yerellikten uzaklaşma, sıradanlaşma, turizmi besleyen bağcılığın yok olmaya yüz tutması, kitlesel turizme kayma, günübirlik ve tüketime yönelik turizm anlayışı, tarım yapılarak yeteri kadar gelir elde edilemediği için toprak parçalarının turizme yönelik değerlendirilmesi sebebiyle tarımın gitgide azalması, turizm sebebiyle elde edilen gelirin yeterli olması sebebiyle kışın adadan uzaklaşan sebebiyle nüfusun her geçen yıl azalması gibi.

Tüm bu sevimsizlik bir yana, sadece bugünün bir turizm fotoğrafını çekip ve o yapılan habere dair yazılan yorumları irdeleyecek olduğumda yukarda da belirttiğim gibi bazı yorumların temelsizliğini yazmadan da edemeyeceğim.

“İnsanlar tövbe ediyor, aşırı pahalı, ada bu yüzden turist kaybediyor”

“Yunan adaları daha ucuz”

“Taban fiyat belirlenmeli”

“Sorun fiyatlandırma değil, kalite”

“Cazibesi kalmış mıydı?”

Bu yorumlar ben köşeyi yazarken daha da uzuyordu. Bu konu her sene adada gündeme gelir ve iyi de su kaldırır. Herkesin de bir fikri vardır konuya dair. Elbette her fikre de saygı duymak gerekir. Ama ciddiyetten uzak olanları pek de dikkate almamak lazım.

Ama bugün ben ciddiye alacağım bu cümleleri ve tek tek yorumlayacağım. Yıllardır Türkiye’nin özellikle Ege şeridini karış karış gezen biri olarak, Yunanistan’ın İgoumenitsa kıyıları hariç birçok yerini gezmiş, Kos, Meis, Thassos gibi adalarında defalarca tatil yapmış ve birçok mekânda oturmuş bir kişi olarak kaleme alacağım. Elbette Bozcaada’yı da son 6 yılı çok yoğun olacak şekilde, uzun süredir iyi bildiğimi söyleyebilirim.

“İnsanlar tövbe ediyor, aşırı pahalı, ada bu yüzden turist kaybediyor”

“Bozcaada pahalı” algısına katılmıyorum. Fakat şöyle bir şey söyleyebilirim: Bozcaada’daki bazı mekânlar aşırı pahalı. Bu doğrudur. Fakat fiyat-kalite-performans dengesine bakarak karar verecek olursak adanın %60-65’inin fiyatlarının “piyasa normallerinde” olduğunu, geri kalan kısmın büyük çoğunluğunun da ya aşırı pahalı olduğunu, az miktardaki işletmenin de ortalamanın altında olduğunu söyleyebilirim. Ada bu yüzden turist kaybediyor savı yanlış. Geçen 1 milyonun üzerinde turist girdi adaya. Bu sene sonunda da muhtemelen 1 milyonun altında olmayacak. Tövbe eden varsa da %1 ancak vardır. Bozcaada’da cebinde 150 lira ile 1 günü geçirebilen de var, 1.000TL ile 1 günü geçiremeyen de. Bu sizin istek, talep, tercih ve seçtiklerinizin size yetip yetmemesi ile ilgili.

“Yunan adaları daha ucuz”

Yunan adaları daha ucuz-du. Ama ne yazık ki Avro kurunun 7TL’ye yaklaşması ile bu ucuzluk ortadan kalktı. Yunanistan’da fiyatlar çok büyük oranda değişmez. 2016’da da kalamar ortalama 10 Avro idi, şimdi de öyle. O zaman  Avro kuru 3TL civarındaydı ve bir porsiyon kalamar sofraya 30 liraya geliyordu Yunanistan’da. Bugün ise 70 liraya geliyor. Diğer mezeler türüne göre 6-10 Avro arasında değişiyor. Yani 40-70TL arasında... Alkol elbette daha ucuz. Türkiye haricindeki birçok ülkede ucuz ama bu da Bozcaada ile ilgili değil, devletin vergi politikası ile ilgili bir durum. Yunanistan’a çıkmak isteyen sade vatandaş iki yıl geçerli pasaport masrafı 540TL, vize masrafı (eğer alabilirse) 550TL (80Avro), sigorta ücreti 120TL, aracıyla çıkıyorsa 15 günlük araç sigortası 400TL (63Avro), çıkış harcı masrafı 15TL gibi masrafları ödemesi lazım. Eşi ve çocuğuyla çıkacaksa, yeni ehliyet henüz edinmemişse, bir de evraklar için fotoğraf gibi ufak tefek masraflar içinde bir miktar daha masraf kalemlerine ekleyiniz. Kısacası “Yunan adaları daha ucuz” kısmı ne yazık ki eskide kaldı. Bunu 3 yıl önce savunan ve tercihini Yunanistan’dan yana kullanan biri olarak söylüyorum.

“Taban fiyat belirlenmeli” (ya da “Tavan fiyat belirlenmeli”)

Serbest piyasa ekonomisinde ne taban fiyat, ne de tavan fiyat belirlemek çok zor. Bana kalırsa imkânsız. Fiyatı satıcı belirler. Adam her şeyini kaliteli yapmış, gıcır gıcır, en iyi malzemeyi kullanmış, taş bina yapmış fiyatını 2 kişi oda kahvaltı 200TL yapması iflas demek. Ya da tam tersi... Aile dededen kalma ufak evlerini pansiyona çevirmişler, biraz kireç sürüp boyamışlar, ama tertemiz, yoğurt kabında çiçekler, ahşap zor kapanan kapılara da oda başına 600TL yaz diyemezsin. O da sinek avlar. Piyasa kendi fiyatını belirlediği gibi, esas olan satıcının ne istediğidir. Müşteri (ya da günümüz tabiriyle “misafir”) ister alır, ister almaz. Burada benim kıstasım çıkarcılara müsamaha gösterilmemesi. Normal şartlarda 2 kişi oda kahvaltı olarak 400TL isteyen bir işletmeci, bayram yoğunluğunda hadi %15-20’lik bir artış göstermesi normal. Ama fiyatını fahiş bir oranda arttırıyorsa bence bu çıkarcılıktır. Esas adaya zarar veren de bu durumdur.

“Sorun fiyatlandırma değil, kalite”

Bozcaada’da kalitesiz mekân sayısı kaliteli mekân sayısının 10’da biri bile değildir. Bozcaada bölgenin en özenli, mezeleri en leziz, işletmeleriyle birbiriyle yarışan güzellikte bir tatil destinasyonu. Elbette sevmediğim müzik zevki olan meyhaneler, rengini-ahengini beğenmediğim işletmeler, özensiz ve bence saçma kuralları olan oteller de var. Ama adada seçeneğiniz çok fazla. Çadır kamptan bungalova, ada merkezinde pansiyondan ev konaklamaya, otel ferahlığını yaşayacağınız bir işletmeden bir bağ evinde kalma ayrıcalığına kadar geniş bir seçeneğe sahipsiniz. 600’ü aşkın işletme arasında 20 tane sorunlu yer varsa kaliteyi sorgulamak temelsiz geliyor bana. Kaldı ki kimse kusura bakmasın ama turizm anlamında Bozcaada hem kendisine, hem bölgesine can veren, örnek olan bir lokasyon. Bir daha belirtmek isterim ki, belki de sonunu getirecek olan turizmi bugün en iyi uygulayan yerler arasında.

“Cazibesi kalmış mıydı?”

Şimdilik hâlâ var. Bu hırpalıyıcı kalabalık bugün güzel paralar kazandırıyor ama sürdürülebilir mi bunu 10 yıl içinde göreceğiz. Zira 10 yıl önce adanın bu kalabalıklaşmasının bugünün problemlerini getireceğini yazanların, söyleyenlerin yanılmadığını gördük. 2030 yılına kadar yaşarsak, Bozcaada’nın da yaşayıp yaşamadığını göreceğiz. Kısacası, iyi veya kötü tartışmıyorum ama bugün 1 milyon turistin geldiği, onca araç kuyruğunda beklemeye rağmen Bozcaada hâlâ çok cazip ve çekici.

Bozcaada’nın sıradanlaşması, yönticiler tarafındn turiste/turizme göre bazı kararların alınıp adalının taleplerinin pek de önemsenmediğini görüyorum, görüyoruz. Bu yazı çok uzadığı için şimdilik bu konuya girmiyorum, daha sonraki yazılarda da yazacağım.