Geçmişimiz nerede?

Bilim insanları, onlarca yıldır zamanda yolculuğun mümkün olup olmadığını konuşuyor, bunun için çalışmalar yapıyorlar. Zaman makineleri icat etmeye, farklı yollarla uzay-zamanı bükmeye çalışıyorlar. Benimse, bu konuyla ilgili önerim basit; arkeoloji. Geçmişimizi kendi emeğimizle ortaya çıkarmanın en güzel yolu. Ben bir Bozcaadalı olarak, bugün bir Leukophyrs’linin ya da bir Pers’linin genlerini taşıyorum belki de, kim bilir...

Milattan önce 2 binli yıllardan günümüze yaklaşık 4 bin yıllık bir geçmişi olan Bozcaada’nın antik-arkeolojik geçmişi de her zaman ilgimi çekmiş, merakımı celbetmiştir. Şöyle, kısaca adanın geçmişine bakıp, kimler bu topraklarda hüküm sürmüş, kimler iz bırakmış bakacak olursak; bilinen, Fenikelilerden, Aeolyalılardan Venediklilere, Ceneviz’den Osmanlı’ya kadar karmaşık bir geçmişle yüzleşiriz. İşte bu noktada karmaşayı ortadan kaldırmak için başvuracağımız çok önemli bir yol göstericimiz var: Tenedos Sikkeleri.

Bir bölgeye ya da uygarlığa ait sikke, para ya da ticari amaçlı madeni meta bulmak, arkeologlar için piyangoda büyük ikramiyeyi kazanmak gibidir. Arkeolog Prof. Dr Zeynep Çizmeli Öğün, “Smintheion Definesi ve Alexandria Troas Sikkelerinin Akdeniz Havzasındaki Dolaşımı” isimli akademik çalışmada bu konuya şöyle değiniyor:

“Kazılarda konteksti ile ele geçen sikkeler, yeri doldurulamaz birer belge niteliğindendir. Birincil kaynak olarak bulundukları yerin hem ekonomik önemini yansıtır, hem de komşu kent ve bölgelerle ilişkilerini belirlerler. Sikkeler, birer arkeolojik ve tarihsel belge olarak incelenmelerinin dışında, kazılarda ele geçen örnekler, dolaşımda kaldıkları süreye ve o dönemin ekonomik özelliklerine tanıklık ederler. Ayrıca, bulundukları kent veya kutsal alanın yer aldığı bölgedeki öneminin somut kanıtı olmaları özelliğini taşırlar.”

Yine başka iki akademik çalışmadan biri olan ve 2008 yılında düzenlenen ÇOMÜ Bozcaada Değerleri Sempozyumu sonuç belgesinde geçen “Arkeolojik çalışmalar Bozcaada’da ilk insan izlerinin en azından Erken Tunç çağına (M.Ö. 3000-2000) kadar uzandığını göstermektedir. (S. Takaoğlu2004)… Bu anlamda, Bozcaada’nın en batı kısmında, bugünkü kasabanın bulunduğu alandaki iki doğal koyun çok yakınında yer alan Erken Tunç çağına ait bir yerleşimin varlığı, burada 1990’lı yıllarda yapılan arkeolojik kazılarda ortaya konulmuştur” açıklaması ile, 2006 ÇOMÜ Bozcaada-Tenedos Etnoarkeoloji Araştırması sonuç belgesinde geçen “Bozcaada’nın en batısında yer alan bugünkü kasabanın olduğu alanın, M.Ö. 2500 yılından itibaren günümüze kadar neredeyse kesintisiz iskan gördüğü arkeolojik olarak bilinmektedir. Ekonomik anlamda Antik Çağ ve sonrası adanın yaşam biçimlerinde bir devamlılık olduğu görülmektedir” ifadeleri, Bozcaada’nın ne kadar zengin bir arkeolojik yapısal hazineye sahip olduğunu açıkça ortaya koymaktadır. Şimdi tüm bu ifadeler ışığında birkaç soru soralım.

1- Tenedos Sikkeleri ortaya çıkarıldıktan sonra Bozcaada’nın arkeolojik geçmişinin üzerine neden daha fazla gidilmedi?

2- 1994 kazılarında elde edilen bulgulara neden gerekli önem ve özen gösterilmedi? Şimdi neredeler?

3- Ege’nin gözde tatil lokasyonlarından biri olmasının dışında, gerçek bir sanat ve kültür adası da olan Bozcaada’nın bundan sonraki geleceğinde, arkeokültür’ün de yer alması için bir çalışma planı var mı?

Bir Efes’e, Sagalassos’a, Hierapolis’e ya da Laodikeia’ya sahip olmayacağız belki ama insanlar, en başta da biz, çocuklarımız ve torunlarımız, nasıl bir mirasa sahip olduğumuzu ve bu toprakları neden sonsuza dek yaşatmamız gerektiğini bilecekler. Vakit kaybetmeden çalışmaya başlamalı.

Kaynaklar:

http://cdn.comu.edu.tr/cms/fef.arkeoloji/files/8-bozcaada-tenedos-etnoarkeoloji-arastirmasi.pdf

https://www.researchgate.net/publication/236016202_Antik_Cagda_Bozcaada_Tenedos

http://www.academia.edu/10939482/_Smintheion_Definesi_ve_Alexandria_Troas_Sikkelerinin_Akdeniz_Havzas%C4%B1ndaki_Dola%C5%9F%C4%B1m%C4%B1_1._Uluslararas%C4%B1_Anadolu_Para_Tarihi_ve_Numismatik_Kongresi_Bildiriler_Kitab%C4%B1_%C4%B0stanbul_2014_171-196

Bu yazı Mendirek dergisinin 12. sayısında yayınlanmıştır.