Ahmet Cumalı

Bozcaada çok farklı medeniyetlere ev sahipliği yapmış bir yerdir. Jeopolitik konumundan dolayı gerek savunma ihtiyacı gerekse korunma amacıyla farklı kalelere ev sahipliği yapmıştır. Bu kadar küçük bir yüzölçümünde iki kalenin bulunması buranın önemini ortaya çıkarmaktadır.

Bozcaada Kalesi adanın kuzeydoğusunda bulunmaktadır. Ne zaman veya kimin tarafından yaptırıldığı kesin olarak tespit edilememiştir. Fakat bir çok onarım görmüştür. Günümüzdeki halinin Fatih Sultan Mehmet Han tarafından yaptırıldığı düşünülmektedir. Güneybatıdaki giriş kapısı ve güney doğusundaki deniz kapısı üzerinde kitabeler yer almaktadır. Bu kitabelerde 1815-1816 tarihinde II.Mahmut döneminde büyük bir onarım geçirdiği anlaşılmaktadır. Son onarımı ise 1965-1970 yıllarında yapılmıştır.

Günümüzde ziyarete açık olan kalede kitabeler, mezar taşları, amfora gibi bazı malzemeler sergilenmektedir. Kale iç sur ve dış surlardan oluşmaktadır. Dış sur 10 metre genişliğinde, 250 metre uzunluğunda hendekle şehirden ayrılır. Bu hendeğin deniz suyu ile dolu olduğu bazı kaynaklarda yazılmaktadır. Kaleye ana giriş hendek üzerinde bulunan taş bir köprü ile sağlanmıştır. Bu ana giriş dışında deniz kapısı ve mendirek kapısı olarak iki kapısı daha bulunur. Mendirek kapısı kalenin doğu istikametine uzanan bölümünde tam ortasında bulunmaktadır. Dış surun kuzey tarafı yüksek kayalar üzerinde yer alması nedeniyle fazla tahkim (sağlamlaştırma ve güçlendirme işlemi) edilmemiştir. Batı, güneybatı, doğu kısmı ise tahkim edilmiştir. İç sur ile dış sur arasında bulunan alanda bazı yapılara ait temeller görülmektedir. Burada tabya (bir alanı savunmak için yapılmış askeri yapı) bulunmaktadır. İç surun doğusunda yer  alan birinci kısmın doğu ve batı olmak üzere rampaya açılan iki adet kapısı bulunur. Birinci bölümde bugün harap vaziyette bulunan cami, revir, zindan, kışla bölümleri bulunur. İç sur olan ikinci bölümde baş kule ile beraber sekiz kule bulunur. Burada levazım deposu ve cephanelik bölümleri yer alır.

Bozcaada’da bulunan diğer bir kale ise Yeni Kale tepesinde bulunan Yeni Kale’dir. Burası adaya ve deniz yoluna hakim bir konumdadır. Yeni Kale’nin kitabesi yerinde olmayıp Bozcaada Kalesi’nin içinde yer almaktadır. Kitabe tahrip edilmiş vaziyettedir. Kitabeden anlaşıldığına göre kale Boğaz Muhafızı Hafız Ali Paşa (1827-1828 II.Mahmut Dönemi) tarafından yaptırılmıştır. Kale günümüzde harap halde bulunmaktadır ve araç ile ulaşım oldukça zordur. Kale düzgün olmayan bir plana sahiptir. Beş kollu yıldızı andırmaktadır.

Yapıya giriş güneydoğuda yer alan kapıdan yer almaktadır. Kapı harap halde olmasına rağmen kemer başlangıcı görülmektedir. Kapı üzerine merdivenle çıkılmaktadır. Burada barbata (kale duvarları ve mazgallarındaki korkuluk) yükseltilerek gözetleme amaçlı iki pencere açılmıştır. Günümüzde kısmen ayakta bulunan kale duvarlarında, seğirdim yerlerinden tüfek ile atış yapmak için barbataya dışa doğru daralan mazgallar, pencereler yerleştirilmiştir. Kapının batı bölümünde top atışına uygun mazgallar bulunmaktadır. Kale içinde batıda cephanelik olarak kullanılan oda bulunmaktadır.

Bozcaada’ya ait bu iki kaleden günümüzde tek ziyarete açık bulunan ve ayakta kalmaya çalışan Bozcaada Kalesi’dir. Özellikle yaz  döneminde yerli ve yabancı bir çok turist Bozcaada Kalesi’ni ziyaret etmektedir. Yaz sezonunda kale içinde çeşitli organizasyonlar da düzenlenmektedir. Bozcaada Kalesi adaya gelen misafirleri gemiden inerken karşılamakta; adadan dönen misafirleri de uğurlamaktadır.