Hatırlanacağı üzere geçtiğimiz günlerde Başkan Yılmaz, GESTAŞ’a Genel Müdür olarak atanan Volkan Uslu’ya makamında hayırlı olsun ziyaretinde bulunmuştu. Yılmaz, ayrıca ziyaret sırasında a GESTAŞ ile ulaşım hakkında yaşanan sıkıntıları dile getiren uzun bir rapor sunmuştu. GESTAŞ Genel Müdürü Volkan Uslu’ya sunulan raporun bu içeriği ise ada halkı tarafından da merak edilince başkan Yılmaz, raporun tamamını dün belediyenin internet sitesinden yayınladı.

RAPOR ÇOK BEĞENİLDİ

Başkan Yılmaz tarafından GESTAŞ Müdürü Uslu’ya sunulan raporu kısa zamanda belediyenin internet sitesi üzerinden yüzlerce ada halkı okudu. Fiyat tarifesinden, sefer saatlerine kadar bütün sorunların tek tek ifade edildiği raporun içeriğinde GESTAŞ’a çok sert tepkiler de bulunuyor.

İŞTE O RAPORUN TAMAMI:

BOZCAADA DENİZ ULAŞIMI SORUNLARI

GESTAŞ

Ulaşım en temel anayasal haklarımızdan biridir. Bozcaada özelinde bu durum değerlendirildiğinde tek ulaşım imkânı deniz yolu ile yapılandır. Alternatif oluşturabilecek başka bir yol bulunmamaktadır. Şu anda ulaşım sadece “GESTAŞ” tarafından sağlanmakta ve onun tekeli altındadır.

Gestaş şirketinin “şirket kuruluş sözleşmesi” ne göre, şirketin kuruluş amacı Çanakkale bölgesinde deniz ulaşımını sağlamaktır. Şirketin yönetim kurulu üyeleri,  Çanakkale Valisi ve Çanakkale Belediye Başkanı ile İl Özel İdare temsilcilerinden oluşmaktadır.  Bir kamu kuruluşu olan şirketin amaç ve yapısından da anlaşılacağı üzere coğrafya yapısı kaynaklı yerel bir ihtiyaca cevap verilmesi yerel kamu temsilcilerinin yönetiminde cevap verilmesi öngörülmüştür.

Şirketin özel hukuk statüsünde olması verdiği hizmetin kamusal niteliğini ortadan kaldırmamakta,  aksine, alanda “tekel” olması nedeniyle bu niteliğini güçlendirmektedir.  Özel hukuk statüsünde olma gerekçesi, kararların yerel ihtiyaç ve şartlara göre daha hızlı alınması ve hizmet niteliğinin arttırılmasıdır.  Bu statüsü itibariyle bir kamu işletmesi olan şirketin varlık nedeni, ticari kar odaklı olmaktan çok temel insan haklardan biri olan ulaşım ve seyahat hakkını koşulsuz olarak yerine getirmesidir.

Bozcaada, Ege denizinde ülkemiz göz bebeği olan ve dünyada da bilenen bir marka durumdadır. Aynı zamanda son yıllarda ülkemizin yükselen en önemli turizm beldelerinden biridir. Bozcaada’ya ulaşımda önemli sıkıntılar yaşanmaktadır.

Bu rapor yerel yönetimimiz tarafından, ulaşımdan en çok etkilenen kurumlar, kişilerle görüşülerek hazırlanmıştır.

Bozcaada ulaşımını tek bir başlık altında ele almak mümkün değildir. İlk olarak genel bazı sorunlar oluşmuş durumdadır. Bunun yanında ulaşımın sorunları yaz dönemi ile kış döneminde büyük farklılıklar göstermektedir. Sorunlar dönemsel olarak incelenmesi gerekmektedir:

GENEL SORUNLAR

Bozcaada’da 12 ay boyunca yaşanan sorunlar şunlardır:

         1.         Gestaş’ın Bozcaada hattında hizmet veren gemilerinin genel fiziki şartları sadece araç taşımaya yönelik tasarlanmış, araçsız insanların taşınmasına uygun değildirler. Adaya ulaşımın özellikleri ile araçsız yolcuları da kapsaması açısından, Boğaz Hattında araç transit ulaşımının özellikleri ile farklı ancak hizmette olan gemiler aynıdır. Bu durum şu sıkıntıları doğurmaktadır:

a.      Aracı olmayan engelli, yaşlı, çocuklu bir insanın çok dik olan merdivenleri çıkarak oturma bölümüne ulaşması mümkün değildir. Bu durum kış ayında çok soğuk hava şartlarında ve fırtınalı havalarda engelli, yaşlı ya da çocuklu bir insanın açık alanda 45 dakika ve gemi yol alırken beklemesine sebebiyet vermektedir;

b.      Yaz aylarında ise gene çok dik merdivenler sonucu ulaşılabilen oturma bölümüne çıkamayan engelli, yaşlı vb. bir insanın aşağı bölümde oturması için koltuk, bank vb. bir yer olmadığı için 40 dakika, araçlar arasında ayakta beklemesi gerekmektedir.

c.       Yukarıda yazılı iki durum da insani olarak kabul edilebilir değildir. 21 yüzyılda engelli ve yaşlı insanları bu şartlarda ulaşıma zorlamak alternatif başka bir ulaşım şeklinin olmadığı Bozcaada’da gayrıinsani görüntüler oluşturmaktadır.

         2.         Gemilerin genel fiziki özellikleri temel insan ihtiyaç ve konforu açısından gerekli niteliklere sahip değildir. Bu durum şu noktalarda dikkat çekmektedir;

a.      Gemilerde bulunan WC çok eski ve bakımsız; sağlıklı insanların bile kullanmakta zorlayan niteliktedir. WC’ler içerisinde havalandırma sistemi bulunmaması, zaman zaman nefes almayı dahi zorlaştırmaktadır.

b.      WC’ler “alaturka” tipte olup yaşlı, engelli, ayağı sakat bir insanın kullanımına uygun değildir. Tutunma barı v.b. kolaylaştırıcılar bulunmamaktadır. Bu durum kabul edilemez bir insanlık ayıbıdır. Bu insanlar bazen 1 saatte yakın en temek insanı ihtiyaçlarını sağlayamadan yolculuk yapmak zorunda kalmaktadır.

c.       Günümüzde en basit işletmelerde bile emzirme odası ve bebek bezi değişim odası vardır. Gemilerde bu iki ihtiyacı karşılayacak ayrı bir yer bulunmamaktadır.

         3.         GESTAŞ’IN Geyikli iskelesindeki düzeni ve hizmeti, yaya olan yolcuları düşünülmeden planlanmış durumdadır. Düzenleme sadece araçlara göre yapılmıştır. Bu durum şu sorunları beraberinde getirmektedir;

a.      İskele girişi ve bilet alınan nokta ile gemi arasında neredeyse 1 km ye yakın mesafe vardır. İskeleye gelen yayalar bu mesafeyi yürümek zorundadır. Bu duruma, büyük 45 kişilik otobüs firmalarının araçlarının yolcularını bilet gişesinde indirmesi zorunluluğu eklenmiştir. Otobüs ile gelen yolcu, elinde valizler ile özellikle kış aylarında çok soğuk, yağmurlu ve rüzgârlı havalarda valizlerini gemiye kadar olan uzun yolu taşımak zorunda kalmaktadır.

b.      Yaşlı, engelli ve ayağı sakat, bebekli bir insanın bu yolu yürümesi neredeyse imkânsızdır. Ancak yürümek zorundadır.

         4.         Adalıların kış ulaşımı, sadece Geyikli ile Bozcaada arasında planlanmış durumdadır. Kışın ada halkı için en önemli ulaşım noktası Çanakkale’dir. Şirkete ait ve yolcu taşımacılığına uygun olan deniz otobüsü, sadece yazın 4 ay süre ile Çanakkale’den Bozcaada’ya yolcu taşımaktadır.

Bozcaada Halkı’nda oluşan genel kanaat; Gestaş’ın hizmet önceliğinin ‘Ada’yı ziyaret eden turistler ve sağladığı kazanç’ olduğu şeklindedir. Deniz otobüsü öncelikle ada halkına hizmet etmelidir ve 12 ay seferlerini sürdürmelidir. Kış ve yaz sezonunda saatleri ada halkının ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde sabah Bozcaada’dan ada halkını Çanakkale’ye götürmeli, akşam da adaya getirebilmelidir.

4.      Şirketin Ada’ya yaptığı seferlerde sıklıkla karşılaşılan bir durum olan sefer saatleri değişikliği ve sefer iptalleri anlaşılabilir, makul ve tanımlanmış bir gerekçe ve temele dayanmamaktadır.  Bazen çalışabilir havalarda seferler iptal edilmekte;  sefer saatleri son anda değiştirilmekte ve birçok insan mağdur edilmektedir. Keyfilik algısı yaratan bu durum, sefer değişiklik ve iptal hallerinin tanımlanarak ve önceden duyurularak giderilmelidir.  

Sefer iptalleri ve değişikliklerinin dört aylık yaz sezonu dışında sıklıkla yapılması, Bozcaada için önemli bir gelir kaynağı olan turizmin yaz sezonu dışında da sürdürülmesini engellemektedir. İlan edilen seferlerin zamanında yapılması; iptal ve değişikliklerin en aza indirilmesi, ancak zorunlu olduğu hallerde bu zorunluluk gösterge ve koşullarının tanımlanarak iptal yoluna gidilmesi, hizmet kalitesini arttıracaktır.

5.      Ulaşım ile ilgili en önemli sorun sağlık alanında yaşanmaktadır.  Gestaş temel olarak üzerini düşmeni yapmakta sağlık merkezi tarafından sevk edilen her hastayı taşımaktadır. Bu karşın sert hava koşullarında, gemi çalışmadığı için insan hayatına mal olabilecek aksaklılar çok nadir de olsa yaşanmaktadır. Bu durum adada devamlı yaşayan halkta büyük kaygılar oluşturmaktadır. Gestaş’ın her hava koşulunda sefer yapacak araçların temini yönünde ivedilikle çalışma yapması gerekmektedir.

6.      Deniz ulaşımı Bozcaada’ya tek ulaşım şeklidir. Doğal olarak da devletimiz bu ulaşımı en uygun şartlarda vatandaşlarına sağlamalıdır. Ancak hem mesafe dikkate alındığında hem benzer örneklere bakıldığında adaya ulaşım hizmeti çok yüksek ücretler ile sağlanmaktadır. Kanunen ücretsiz olması gerektiğini düşündüğümüz bu ulaşımın sağlanmasında kar amacı güdüldüğü açıkça göze çarpmaktadır.

a.      Örnek teşkil edecek il içi uygulama Gökçeada’dır. Anakara-Gökçeada mesafesi, Bozcaada – Geyikli arası mesafenin 3 katından fazladır. Buna karşın Bozcaada’ya ulaşım daha Gökçeada’ya göre daha pahalıdır.  

b.      Bir diğer örnek, Bozcaada ile yaklaşık aynı mesafeye sahip İzmir’de bulunan BOSTANCI - ÜÇKUYULAR arasındaki fiyatlandırmadır. Fark şu şekildedir ( her iki bölge için de geliş- gidiş olarak hesaplanmıştır);

İzmir hattında fiyatlandırma ile farkın çok yüksek olduğu görülmektedir. Bu duruma bir de İzmir de alternatif ulaşım olarak karayolunun mevcut olduğu düşünüldüğünde Bozcaada fiyat listesinin çok pahalı olduğu açık olarak ortaya çıkmaktadır.

c-      Bozcaada’nın tek ulaşım yolu deniz yoludur bu da Gestaş tarafından sağlanmaktadır. Tüm bu değerlendirmeler sonucunda yerel yönetim olarak biz ve Bozcaada Halkı; deniz ulaşımının ada halkı için tamamen ücretsiz olmasını talep ediyoruz. Eğer bir ücretlendirme yapılmak zorunda ise; örneklerden de görüldüğü gibi; benzer mesafeler ile karşılaştırıldığında çok daha ucuz fiyatlara düşürülmelidir.

d-      Bozcaada’da yaşayanlar günü birlik adadan ayrıldığında ve akşam adaya döndüğünden Eceabat/Lapseki örneğinde olduğu gibi ikinci bir ücret ödememelidir.

e-      Bozcaada’dan İstanbul’a gitmek için yola çıkan bir araç Çanakkale Boğazını geçişlerde ikinci bir ücret ödememelidir. Aynı durum İstanbul üzerinden adaya ulaşımda da uygulanmalıdır.

f-       4 kişilik bir ailenin günü birlik Çanakkale’ye gidip gelmesi otobüs ile ( Gidişi 4*12= 48 TL; Dönüşü 4*12= 48 TL Gemi ücreti: 4*7= 28 TL) 124 TL denk gelmekte; araç ile gidişi ise yakıt hariç 45 TL sadece gemi geçiş ücretine mal olmaktadır. Aracı olmayıp toplu ulaşım kullanan bir ailenin İl merkezine ulaşması ve dönüşü maliyeti çok yüksek olup buna ilişkin genel bir düzenleme şarttır. Bu maliyeti 1 kişi ye indirdiğiniz de ise araçla gene 45 TL dir. Toplu ulaşım ile 31 TL dir. Evlerine ulaşım için tek bir yol kullanmak zorunda olan bu vatandaşlar için bu maliyetler çok yüksektir.

g-      Özelikle Çanakkale’ye ulaşımlarda doğrudan Bozcaada-Çanakkale ulaşımının sağlanması, (Deniz Otobüsü gibi) bu ulaşımın makul bir ücret ile (mümkünse ücretsiz) olması bir ihtiyaçtır.

h-     Yukarıda yazılan dışında ticari araçlarda ücretlendirme çok yüksektir. Örneğin bir kamyon geçişi 185 TL dir.  Ana karada bir kamyon gübre 300/350 TL iken aynı gübrenin Bozcaada da yaşayan ve tarım yapan birine maliyet, 600 TL bulmaktadır. Ayrıca bir aynı zamanda tarım adası olan Bozcaada için traktör, üzüm taşıyan vasıtalar gibi tarım amaçlı kullanılan araçların geçiş önceliği ve ücretsiz/indirimli geçişleri mutlaka sağlanmalıdır.

i-        En doğal ihtiyaç olan mutfak tüpü geçişinde, firma ayrı bir nakliye bedeli ödemek zorunda olduğu için mutfak tüpü fiyatı ana karaya göre yüzde 30 oranında daha pahalıdır. İpragaz marka 12 lik ev tüpü 85 TLdir.

         9.         Adaya sağlanan ulaşımda adalıların görüş ve beklentileri dikkate alınmamaktadır. Sefer saatleri gelişi güzel belirlenmektedir. Gestaş adaya ilişkin yapacağı her tür değişiklik ve planlamada ada halkının isteklerini ve görüşlerini almalı, ona göre bir düzenleme yapmalıdır.

Basit bir örnekle açıklarsak; ada halkının iskeleden yolcu uğurlama, veda ettiği dostlarını gemi kapağından yolcu etme geleneği vardır. Bozcaada İskelesi on yıllardır, binlerce vedaya sahne olmuştur. Bu sene uygulamaya geçilecek karşılıklı bilet uygulaması ile iskelenin çevresinin demir bariyerler kapatılması, halkın bu çok insani ve geleneksel alışkanlığının sona ermesi anlamına gelir ki, bu durum tahmin edilenin çok üzerinde bir tepkiye sebep olacaktır. Yapılması düşünülen liman düzenlemesinden acilen vazgeçilmesi, bilet kontrolü yapılacaksa gemi girişinde yapılması daha sağlıklı olacaktır.         

KIŞ DÖNEMİ BOZCAADA’NIN ULAŞIMI

Kış döneminde ulaşım Bozcaada’nın sosyal hayatında önemli bir rol oynamaktadır. Genel olarak oluşan sorunlar ve sıkıntılar şu şekilde belirlenmiştir:

Kış döneminde genel olarak yapılan seferler;

Kış ayındaki sefer saatleri incelediğinde oluşan sorunlar şunlardır;

         1.         Seferler arasındaki zaman aralıkları çok fazladır.  Bu saatler belirlenirken dikkate alınan kriterler açık ve ada yaşayanları için uygun değildir. Çanakkale- Geyikli iskelesi mesafesinin 60 km, Ezine- Geyikli iskelesi mesafesinin de 30 km olduğu dikkate alındığında, Çanakkale ili ya da Ezine ilçesindeki resmi işleri için giden bir adalının, resmi mesai saatleri içerisinde işlerini gün içerisinde bitirmesi mümkün değildir, zira gemi saatleri resmi mesai saatleridir. İlk ve son seferlerin mesai saatlerinin başlangıç ve bitişine göre ve aradaki karayolu ulaşımı hesaplanarak düzlenmesi; insanların işlerini bitirdikten sonra karayolunda hayatını tehlikeye atmadan feribota ulaşmasını sağlayacak şekilde belirlenmesi gerekmektedir.

         2.         Mesai saatlerine uygun konulacak iki sefer dışında araya da adaya gelip- gidişi kolaylaştıracak en az 2 sefer daha eklenmeli ve kış aylarında en az 4 sefer ile (mümkünse 6 sefer) ile ulaşım düzenlemelidir.

         3.         Kış aylarında adada yaşam koşulları çok zordur. Özellikle sosyalleşme alanında (sinema, tiyatro, gezi, ziyaret vs) büyük sıkıntılar vardır ve ana karada oluşan birçok imkânın Bozcaada’ya taşınması ekonomik olarak mümkün değildir. Bunun yanında Turizm adanın en önemli geçim kaynağıdır. Birçok insan kış aylarında da adayı ziyaret etmek istemektedir. Adaya Çanakkale dışında İstanbul, Bursa ve İzmir başta olmak üzere bir çok ilimizden ziyaretçi kış ayında da gelmektedir. Ancak Cuma akşamı son sefer saat 18:00 olduğundan mesaiden çıkan bir ziyaretçinin Cuma günü adaya geçmesi mümkün değildir. Cumartesi ise ilk sefer 10:00 olup 10:30 da geçilmektedir. En fazla 1 gece konaklama ile Pazar en geç 17:00 adadan çıkış yapmak zorundadır.

 Bu iki durum Cuma/Cumartesi ve Pazar saat adadan 23:00 / Geyikli ’den 24:00 yapılacak sefer ile ortadan kaldırılabilir. Bu seferler ile adada yaşayanlar ana karaya gidip sosyal aktivitelere katılabilir; uzayacak turizm ile Bozcaada esnafına da kış ayında gelir oluşturabilir.

YAZ DÖNEMİ BOZCAADA’YA ULAŞIM

         1.         Yaz döneminde Bozcaada’ya çok sık (45 dakika da ara ile) sefer yapılmaktadır. Yoğunluk dönemlerinde tarifeye uygun olmayan “sürekli git-gel” seferleri yapılmaktadır. Bu sefer planlaması (plansızlığı) ve sıklığı ada yol ve otopark kapasitesini aşacak ve ciddi trafik sorunlarına yol açacak düzeydedir.  Aynı şekilde, adadaki tesis ve altyapı kapasitesini aşan ziyaretçi yoğunluğuna yol açmaktadır.

          2.         Yaz sezonunda Gestaş yolcu segment ayırımı yapmamakta ve adalılar aleyhine bir durum oluşmaktadır. Adaya tatil için gelen ziyaretçiler ile ada esnafı ve adada sürekli ikamet eden halk Gestaş tarafından aynı değerlendirmeye tabi tutulmaktadır. Adada sürekli ikamet edenler ve özellikle esnaf iş için karşıya geçtiğinde dönüşlerde, Geyikli iskelesinde oluşan uzun kuyruklarda sıra beklemek zorunda kalmaktadır.  Adalıların olağan yaşam akışını bozan bu durum birçok mağduriyete yol açmaktadır.

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

Yukarıda belirtilen,  Bozcaada’nın ulaşım sorunlarının çözümüne ilişkin atılabilecek adımların 7 ana başlık altında toplandığını görmekteyiz. Bunlar;

1.      Tüm sorunların çözülmesi, hatta sorun ortaya çıkmadan önlenmesi karşılıklı samimi bir iletişimle gayet mümkündür. Gestaş; adaya ilişkin yapacağı her tür değişiklik ve planlamada ada halkının ihtiyaçlarını, alışkanlıklarını göz önünde bulundurmalı;  halkın isteklerini ve görüşlerini almalı; ona göre bir düzenleme yapmalıdır.

2.      Bozcaada için deniz ulaşımı tek yoldur ve başka alternatifi bulunmamaktadır. Adaya ulaşım bir amme hizmetidir ve bir kamu kuruluşu olan Gestaş’ın tekelindedir. Gestaş halkın deniz ulaşımını sağlamak ‘asıl amacı’ ile kurulmuştur. Bu nedenle ada halkına ulaşım ücretsiz olmalı; bu sağlanamaz ise sadece maliyetine ulaşım sağlanmalıdır. Bu haktan yararlanacakların belirlenmesi için yapılacak her türlü çalışmaya katılmaya, yerel yönetim olarak hazırız. Yerel yönetim olarak önümüzdeki sonbaharda uygulamayı düşündüğümüz HALK KART Projesi ile deniz ulaşımını entegre edebilmek için ortak proje geliştirme konusunda işbirliğine hazırız.

3.      Bozcaada hattına mutlaka doğa şartlarına en mukavemetli, yapılamayan sefer sayısını minimuma indirecek, zorlu hava koşullarında da mümkün olduğunca seferlerini aksatmayacak nitelikte yeni gemiler tahsis edilmelidir.

Avrupa Birliğine girme hedefine sahip olan Türkiye’nin Ege’de ki iki adasına ulaşımını sağlayan gemilerin değiştirilmesi ve insan odaklı; uluslararası standartlara sahip, konforlu yeni gemilerin en kısa sürede hizmete alınması sağlanmalıdır. Yaz ve kış mevsimi özelliklerine göre farklı boyutlarda ve işlevlerde gemi çeşitliliği sağlanarak insan ve vatandaş odaklı hizmet anlayışı benimsenmelidir.

Gemilerin dizaynında yaşlı, engelli, çocuklu, araçsız geçiş yapan vatandaşlarımızın insani gereksinimleri mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır, bu vatandaşlarımız için mutlaka pratik çözümler geliştirilmelidir.

4.      Ada halkı için en önemli ulaşım noktası, il merkezi Çanakkale’dir. Çanakkale Bozcaada arasına adalılara göre düzenlenmiş bir ulaşım mutlaka sağlanmalıdır. Deniz otobüsü seferleri 12 ay boyunca devam etmeli, sefer saatleri mutlaka ada halkının ihtiyaçlarına göre düzenlenmelidir.

5.      Hem ada halkının zaruri gerekçelerle veya sosyal amaçlı anakaraya ulaşımları için; hem de turizm sezonunu uzatabilmek için kışın sefer sayısı arttırılmalı; Cuma, C.Tesi ve Pazar akşamlarına mutlaka karşılıklı bir gece seferi konmalıdır.

6.      Yapılması düşünülen liman-iskele düzenlemesi; Bozcaada halkının alışkanlık ve gelenekleri, adanın mimari dokusu ve limanın peyzajı mutlaka göz önünde bulundurularak yerel yönetimle beraber oluşturulacak konsensus ile hayata geçirilmelidir.

7.      Gestaş’ın stratejik planlarının hazırlanmasında ve yönetim uygulamalarında mevsim ve coğrafi şartların yanında Bozcaada’da ikamet eden vatandaşların temel, sosyal ve ekonomik ihtiyaçlarını düzenli ve sistematik biçimde öğrenme ve bunlara uygun çözümler geliştirme yoluna gidilmelidir.

Doğrudan ya da Bozcaada’daki sivil/resmi kurumlar aracılığı ile Gestaş uygulamalarının adalılar üzerindeki etkinliği ve etkililiğini düzenli olarak ölçme ve gözetleme; değişen ihtiyaçlara cevap verecek esnek ve işbirliğine dayalı yönetsel sistemlerini oluşturulmalıdır. Aksi takdirde;  Bozcaada, tarihin bir döneminde olduğu gibi, kış mevsiminde “Boşada” olacaktır ve üzülerek belirtmeliyiz ki bunda Gestaş’ın payı da büyük olacaktır

    Dr. Hakan Can YILMAZ                                                                                                        

Bozcaada Belediye Başkanı