Geçen hafta Türkiye’deki bağcılık ve şarapçılık sektörünü ilgilendiren önemli bir gelişme oldu. Henüz taslak olarak hazırlanmış olsa da sektördekilerin tüylerini diken diken eden, moralleri bozan bu gelişme Bozcaada’yı da yakından ilgilendiriyor. Hukukçular, sektörün önemli aktörleri ve üreticiler yoğun bir şekilde bu tebliği konuşuyor.

Ben tebliğ taslağını Ege İhracatçılar Birliği sitesinde gördüm. Siz de birliğin sitesinden bu tebliğ taslağını ve görüşe dair detayları okuyabilirsiniz. Ama ben kolaylık olması açısından yazıda “tebliğ taslağı” olarak bahsedeceğim, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından hazırlanan bu tebliğ taslağının tam haline ulaşacağınız linki ve bahsi geçen tüm kanunlara dair linkleri yazının sonuna bırakacağım. İstediğiniz gibi indirip okuyabilirsiniz.

Kısacası bu tebliğ, belli bir üretim kapasitesine sahip tesislerin, kapasite nispetlerine göre devlete nakit veya teminat mektubu şeklinde bir teminat vermesini öngörüyor.

Biraz soru-cevap ile ilerleyelim istiyorum.

Tebliğ taslağına göre hangi tesis ne kadar teminat göstermek zorunda?

Tebliğ taslağının 4’üncü maddesinde bu durum belirtilmiş. Kısaca:

Yıllık 20.000 litre ve altında kapasitesi olanlar 5 milyon Türk Lirası,

Yıllık 20.000 ila 300.000 litre arasında kapasitesi olanlar 10 milyon Türk Lirası,

Yıllık 300.000 litre üzeri kapasitesi olanlardan 30 milyon Türk Lirası,

Distile alkollü içki ana kategorisinde ise yıllık kapasiteye bakılmaksızın 50 milyon Türk Lirası.

Teminat olarak neler kabul ediliyor?

Tebliğin 3’üncü maddesinde “6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkında Kanunun 10’uncu maddesine bakılması gerektiği yazılmış. O kanuna baktığımızda da Burada teminat olarak neler kabul ediliyor, kanun açık:

1 - Nakit para

2 - Bankaların verdiği teminat mektubu

3 - Devlet iç borçlanma senetleri

Kısacası ya nakit para göstereceksiniz. Ya bankalardan teminat mektubu göstereceksiniz ya da bina, daire, arsa gibi yerlerinizi ipotek ettireceksiniz.

Peki, bu teminatı devlet neden istiyor?

Aslında bu durum birkaç yıl öncesine gidiyor. 30 Kasım 2022’de kabul edilen yasada kısaca “Alkollü içki üreten tesislerin kamuya borcu olmaması gerekiyor” deniyor. Tesisin vergi, SGK, Bağ-kur, idari para cezası veya herhangi bir borç varsa üretim için gerekli yetki belgesi veya sair belgeler ya donduruluyor ya da süresi uzatılmıyor. Bu kanun yetmemiş olacak ki bu taslak tebliğ de “Herhangi bir borcun olursa, gösterdiğin teminattan o borcu anında çeker alırım” anlamına geliyor. Bu teminat ödenmemiş verginin, ortaya çıkmamış cezanın tahsili için isteniyor. Bu durum yasalara uygun mu, hukukçular tartışmaya başladı bile.

Bozcaada’yı neden ilgilendiriyor?

Adada 6 şarap fabrikası bulunuyor. Talay, Ataol ve Corvus’un kapasiteleri 300 bin litrenin üzerinde. Dolayısıyla bu tebliğ resmileşirse bu 3 fabrika 30 milyon TL’lik teminatta bulunmak zorunda. Çamlıbağ, Amadeus ve Gülerada’nın kapasitesi 300 bin litrenin altında olduğu için onlar da 10 milyon TL teminat göstermek zorundalar.

Peki, kapasite ne demek?

Kapasite üretim tesisinin yıllık maksimum üreteceği, şişeleyeceği, depolayabileceği toplam içki miktarını litre bazında gösteren ölçüm birimi diyebiliriz. Türkiye’deki ve Bozcaada’daki her fabrika %100 kapasite ile çalışmıyor. Öğrendiğim kadarıyla ortalama yarı kapasite ile çalışıyorlar. Örneğin kapasiteniz 350 bin litre, üretiminiz ise 150 bin litre olsa dahi sizin göstereceğiniz teminat, kapasiteniz 300 bin litrenin üzerinde olduğundan ötürü 30 milyon TL olacaktır. Yani burada tesisin ne kadar ürettiğine değil, kapasitesinin ne olduğuna bakılıyor. Bu da tepki çeken bir konu.

Bozcaada’daki şarapçılar ne diyor?

Adadaki beş şarap fabrikasının yetkilisiyle konuştum. Talay’dan Ahmet Talay’a ulaşamadım. Mehmet Talay da yurtdışında olduğu için onunla da görüşemedim.

Görüştüğüm diğer beş şarap fabrikası yetkilisinin de taslak tebliğe dair görüşleri olumsuz. Bu tebliğin onaylanması şarapçılığı kötü etkileyeceği görüşünü savunuyorlar. Görüşmeleri telefonla yaptım, bire bir aynı cümleleri yansıtmasa da özüne dair özetini aşağıya aktarıyorum. Bir hata varsa görüş sahipleri bana belirtirlerse elbette düzeltirim.

Ataol’dan Osman Ataol: “Bozcaada’da şarapçılık bugün bile zor şartlarda yaşıyor. Bu tebliğ gerçekleşirse şarapçılığı olumsuz etkiler. Zor nefes alan bir sektör, nefes alamaz hale gelir. Bu işi yürütmenin manası kalmaz” diyor.

Çamlıbağ’dan Günay Yurdakul: “Küçük üreticileri olumsuz etkileyeceğini düşünüyorum. Devletin zaten en fazla denetlediği sektörlerden biri biziz. Herhangi bir borcumuz varsa, ödenmemiş cezamız varsa ilgili kurumlar zaten bandrol vermez, belgemizi yenilemez. Hal böyle olunca neden böyle bir uygulama oluyor anlamış değilim. Bu tebliği anlamsız buluyorum” diyor.

Amadeus’tan Suudi Özkan: “Bu kötü bir durum. O kadar para kimin kasasında var? Kapasiteye göre 5-10-30 Milyon TL teminat istenmesi, çok büyük rakamlar bunlar. Sadece ada değil, ülke şarapçılığı da ciddi olarak etkilenir. Eğer bu tebliğ gerçekleşirse birçok şarapçının bu işi bırakacağını düşünüyorum. Belli bir litrenin üzerinde yapanlar belki şarapçılığı devam ettirebilir ama butik şarapçılık yapanların belli bir süre sonra dayanamayacağını sanıyorum.”

Gülerada’dan Hasan Güler: “Bu durum bağcılığı temelli bitirir. Üzümün anavatanı Anadolu… Bizlerde yetişen üzüm hiçbir yerde yok ama bu hükümet istemiyor. Bağcıyı sevmiyorlar. Ne diyebilirsin, ne yapabilirsin… Bozcaada’daki şarapçılar dayanabilir mi, zor.”

Corvus’tan Reşit Soley de zaten tesislerin sıkı kontrol altında olduğunu, neden böyle bir tebliğ hazırlığı içinde olunduğunu anlamlandıramadığını dile getirdi. Soley: “Birkaç sene önce çıkan kanunla sektördeki işletmeler belli bir standarda geldi. Tesislerdeki her işlem belgeli ve belli bildirimlerle yapılıyor. İlgili makamlar sık sık denetim için geliyor, sıkı kontroller yapıyor. Neden böyle bir tebliğ hazırlanıyor anlamıyorum. Eğer böyle bir çalışma yapılıyorsa da, tesislerin kapasitesi üzerinden değil tesislerin üretim miktarları üzerinden yapılmalı. Bu tebliğ onaylanırsa sektör zarar görecektir. Ayrıca bu sebeple sektörün ödediği ÖTV ve diğer vergiler azalacağından, devletin de kaybına olacaktır.”  

Sektörden diğer insanlar ne diyor?

Adadaki şarap fabrikalarının yetkilileri haricinde taslak tebliğ üzerine sektörden bazı isimlerin de görüşlerine bu yazıda yer vermek istedim.

Yeme-içme tarihçisi ve somelier Murat Yankı ile telefonla görüştüm. Kendisi de tebliğin olası sonuçlarından endişeli. Yankı, “Kuşkusuz sektörü olumsuz etkiler. Bu tebliğ direkt tarımı kötü etkileyecektir. 1920’lerde devletin desteklediği bir noktadan günümüzdeki bu duruma gelinmesi üzücü. Bu bir bela… Bu yanlış bir yol, umarım dönülür. Umarım bu tebliğ geçmez veya yumuşatılır. Ama ben ne yazık ki bu tebliğin geçeceğini düşünüyorum. Reklam konusundaki yasakları da anlayabiliyorum ama bu durum bambaşka. Büyükler yine bir şekilde daha az etkilense de, küçük üreticileri bu durum kötü etkileyecek. Kaldı ki Türkiye’de en kaliteli şarabı ‘şato şarapçılığı’ dediğimiz, kendi üzümünü yetiştiren küçük üreticiler yapıyor. Kaliteli tarımı da küçük şarapçılar yapıyor. Ayrıca şarap bir tarımsal ürün. Ve en değerlisi. Onu yok etmek kaliteli tarımı yok etmek anlamına gelir” diyor.

Şarap Üreticileri Derneği Başkanı Ali Başman T24’de Mehmet Yalçın’a açıklama yapmıştı. Başman, “Bu gerekçe anlamsız çünkü zaten devletin elinde vergisini ödemeyen üreticiye yeni üretimleri için bandrol vermemek, hatta üretim iznini bile iptal etmek gibi yetkiler var. Dolayısıyla böyle bir teminata ihtiyaç yok. Dernek olarak herhangi bir teminat istenmesine tamamen karşıyız” açıklamasını yaptı.

Şarap Yazarı Mehmet Yalçın da yine T24’teki köşesinde, “Umarız dünyanın hiçbir uygar ülkesinde benzeri olmayan ve mantıklı bir gerekçesi de bulunmayan bu adaletsiz uygulama yürürlüğe girmez. Umarız piyasada rekabeti sağlayarak hem fiyatları baskılayan, hem de kaliteyi yükselten, bir yandan da tarım ürününe katma değer kazandırarak kırsal kesime kaynak aktaran butik şarapçılığa böyle bir darbe vurulmaz. Yine umarız turizm ve gastronominin can suyu olan, piyasada çeşit zenginliğini sağlayan kaliteli butik içkilerin ithalatı da engellenmiş olmaz…” açıklamasını yapıyor.

Trakya’nın önemli şarap markalarından Chamlija sosyal medya hesabından Yeminli Mali Müşavir Ahmet Feridun Güngör’ün yazısını paylaştı. O yazıda da kısaca şöyle deniyor: “Anayasa'nın eşitlik ilkesinden ölçülülük ilkesine, öngörülebilirlik ilkesinden teşebbüs hürriyetine pek çok hükmünü ihlal ediliyor. Henüz Bakanlık düzenleme yapmadı, teminat isteme yetkisini kullanmadı. Önümüzdeki günlerde bir tebliğ çıkarılması, işletme büyüklüklerine göre değişik tutarlarda teminat zorunluluğu getirilmesi bekleniyor. İş yine mahkemelerde bitecek. AYM'ye kadar gidecek bir süreç başlayacak. Keşke, yasama ile yargı bu kadar karşı karşıya gelmese. Yasama organını hırpalayan, zayıflatan özensiz hazırlanmış yasaların önüne geçilebilse.”

Önemli sorulardan biri de şu: Bu tebliğ yasalaşır mı?

Tebliğ taslağının 9’uncu maddesinde bu tebliğin 1 Ocak 2024 tarihinde yürürlüğe gireceği belirtiliyor. Hukukçuların bir kısmı ise bu tebliğ taslağının yasaya aykırı olduğunu dile getiriyor. Tarım ve Orman Bakanlığı, böyle bir çalışmanın olmadığını söylüyor. Yani ortada bir netlik yok. Bakanlık, kulağının üstüne mi yatıyor yoksa gerçekten böyle bir çalışma yok mu yakında göreceğiz.

Aşağıdaki kanun maddelerini ve tebliğ taslağını okumak için üzerine tıklayabilirsiniz:

4733 numaralı kanun: TÜTÜN, TÜTÜN MAMULLERİ VE ALKOL PİYASASININ DÜZENLENMESİNE DAİR KANUN

https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4733.pdf

“Tütün, Tütün Mamulleri, Makaron, Yaprak Sigara Kâğıdı, Sigara Filtresi, Alkol Ve Alkollü İçkilerin Üretim Ve/Veya Ticareti Faaliyetinde Bulunanlardan Teminat Alınması Hakkında Tebliğ (Tebliğ No: 2023/50)

https://upload.eib.org.tr/UyeDuyuruSistemiEkler/2023/12/1071266973202312611349/Tebli%C4%9F%20Tasla%C4%9F%C4%B1_6BD52.docx

AMME ALACAKLARININ TAHSİL USULÜ HAKKINDA KANUN

https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.3.6183.pdf

Tütün, Tütün Mamulleri Ve Alkol Piyasasinin Düzenlenmesine Dair Kanun Ile Bazi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun

https://www5.tbmm.gov.tr/kanunlar/k7423.html

Bu yazıdaki konu üzerine Youtube’da yaptığım yayını aşağıdan izleyebilirsiniz.