Ada ekonomisinin kaybolan değerleri…

Ekonomi dinamik yapıya sahiptir. Dönemin koşullarına göre hızlı ve önemli değişimler gösterebilir. Özellikle bazı ekonomik kaynaklar ve değerler çeşitli sebepler ile zaman için değer kaybederler.

Bu kayıpların yaşandığı dönemlerde gerekli önlemler alınmaz ise, kaybedilen değerlerin yerine alternatif olacak çözümler ve değerler bulunmaz ise ortaya çıkacak ekonomik kayıpları takiben sosyal, kültürel, demografik kayıpların da oluşması kaçınılmazdır.

Bozcaada ekonomisi yukarıda belirttiğimiz değişimleri çok net olarak yaşamıştır. Cumhuriyet dönemi ada ekonomisinin önemli kaynakları ve bu kaynakların değişimine bazı örnekler vermek gerekirse;

Şüphesiz ki tarih boyunca en önemli ekonomik kaynak bağcılık olmuştur. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli nokta; bağcılık ve şarapçılığın birbirinden ayrılmasıdır. Bu iki ekonomik kaynak iç içe geçmiş olmakla birlikte ekonomiye etkilerini ayrı ayrı ele almak gerekir. Bozcaada bağcılığında şaraplık üzümler kadar önemli olan sofralık üzümlerdir. Bunun başında “çavuş” üzümü gelir.

Dünyanın sayılı sofralık üzümlerinden olan çavuş üzümü 1980 öncesi dönemde ada bağcılığında ve ekonomisinde çok önemli bir yer tutmaktadır. Bozcaada’dan İstanbul haline çok önemli miktarlarda sevkiyatlar yapılmıştır. Bu durumun ekonomiye etkisi şu şekilde özetlenebilir; sadece bağ sahipleri değil, çavuş üzümünün toplanması, bakımı, kasaya istifi ve nakliyesi özel dikkat gerektirmektedir.

1980 öncesi dönemde çavuş üzümü için önemli bir insan topluluğu bağlarda çalışmaktadır, üzümün taşınması, nakliyesi için ayrı bir iş kolu oluşmuştur. Bozcaada’dan toplanan üzümü Çanakkale’ye nakliye eden gemiler, tekneler ayrı bir istihdam yaratmıştır. Ortaya çıkan bu istihdam sayesinde adanın kendi iç ekonomisi esnafı, bakkalı, marketi vb. için de önemli bir gelir kapısı oluşmuştur. Çavuş üzümünün İstanbul’daki pazar kaybı ile Bozcaada’daki oluşan bu ekonomik değer de zaman içinde yok olmuştur.

***

Şarapçılık zaten adada yaşayan herkes tarafından sık sık tartışılmaktadır. Bu yazıda ada şarapçılığına dair unutulan iki noktayı vurgulayacağım.

İlki “Aral” şarap fabrikasıdır. Bozcaada’da 1980 öncesi en büyük şarap fabrikasıdır. Sahip olduğu üretim kapasitesi ile adanın en önemli üretim merkezi olan bu fabrikanın kapanması sonucunda adada bağcılık alanı da başta olmak üzere, yarattığı istihdam da sona erdiği için ada ekonomisinin en önemli kayıplarından biri olarak tarihte yerini almıştır. İkinci unutulan önemli nokta ise; Tekel Şarap Fabrikası’dır. Bağcıların zor zamanlarda en azından nefes almasını sağlayan fabrika, özelleştirme adında satılmıştır. Aynı şekilde Tekel’in kapanması istihdam başta olmak üzere ada ekonomine önemli bir kayıp yaşatmıştır.

***

Süngercilik günümüzde yok olmuştur. Toplanması ve işlenmesi oldukça zahmetli olan bu ekonomik kaynağın yok olması ile ada balıkçılığı başta olmak üzere ada ekonomisi için bir kayıp daha ortaya çıkmıştır.

Balıkçılık ise denizlerimizde balıkların azalması, maliyetlerin artması ve zor olması sebebiyle günümüzde ana geçim kaynağından çok ek gelir olarak yapılmaktadır. Bozcaada ekonomisine eskiden doğrudan katkı sağlayan balıkçılık günümüzde çok az da olsa dolaylı bir katkı sağlamaktan öteye gidememiştir.

Bu kayıpların yanında Bozcaada ekonomisi 1990’dan sonra iki önemli alanda gelişme sağlamıştır. İlki şüphesiz ki turizm diğeri de özellikle son zamanlarda hızla gelişen reçel-pekmez ve üzüm suyu gibi ek üretim kaynaklarıdır.

Bir dahaki yazımda “yeni gelişen ekonomik kaynakların adaya olumlu ve olumsuz etkileri nelerdir, neden eskiden 12 ay yaşayan ekonomi özellikle 2000’den sonra yavaş yavaş kısalmış ve günümüzde 4 aya kadar gerilemiştir”  sorularına cevap arayacağız.